မြန်မာနိုင်ငံရှိ အကြမ်းဖက်မှု၊ ယိုယွင်းဆိုးရွားလာသော လူသားချင်းစာနာမှု အခြေအနေနှင့်ပတ်သက်ပြီး “အထူးပင် စိုးရိမ်ပူပန်ကြောင်း” အရှေ့တောင်အာရှ ခေါင်းဆောင်များက ကွာလာလမ်ပူတွင် ကျင်းပသည့် အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေး အပြီးသတ်ချိန် ထုတ်ပြန်ချက်တရပ်၌ ပြောသည်။

သို့သော် အာဏာသိမ်းပြီးနောက် လေးနှစ်အကြာ လက်ရှိအချိန်အထိ အရပ်သားပြည်သူများကို ဆက်လက်သတ်ဖြတ်နေသည့် မြန်မာအာဏာသိမ်းစစ်အုပ်စုအပေါ် အာဆီယံခေါင်းဆောင်များအနေဖြင့် နောက်ထပ် အရေးယူဆောင်ရွက်မှု လုပ်ဆောင်ခြင်းမှ သိသာထင်ရှားစွာ ချုပ်တည်းရှောင်ကြဉ်ခဲ့သည်။

လူ ၃,၇၀၀ ကျော် သေဆုံးပြီး၊ ၅,၁၀၀ ကျော် ထိခိုက်ဒဏ်ရာရကာ ၁၁၅ ဦးခန့် ပျောက်ဆုံးနေခဲ့သည့် မတ်လက လှုပ်ခဲ့သော အကြီးအကျယ် မွှေနှောက်ဖျက်ဆီးသည့် အားပြင်းငလျင်ကြီးနောက်ပိုင်း သီတင်းပတ်များအတွင်း စစ်အုပ်စုသည် တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်အဖွဲ့များနှင့် ဒီမိုကရေစီလိုလားသော အင်အားစုများ ထိန်းချုပ်သည့် ဧရိယာများရှိ အရပ်သားပြည်သူများအပေါ် အသက်သေဆုံးစေသည့် လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း ကုလသမဂ္ဂက ပြောသည်။

စစ်အုပ်စုခေါင်းဆောင် မင်းအောင်လှိုင်က အပစ်အခတ်ရပ်စဲကြောင်း ကြေညာခဲ့သော်ငြား စစ်အုပ်စု၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုတို့က ဆက်ရှိနေခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံသည် နေအိမ်များမှ စွန့်ခွာထားခဲ့ရသည့် လူပေါင်းသိန်းချီတို့အတွက် အလွန့်အလွန် ကြီးမားသည့် လိုအပ်ချက်များနှင့် ရုန်းကန်နေရသည်။

အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများအသင်း (အာဆီယံ) ၏ ဝိုင်းပယ်ခြင်းကို ခံထားရပြီး အာဆီယံထိပ်သီးအစည်းအဝေးများမှ ပိတ်ပင်ခံထားရသည့် မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်သည် ယခုလတွင် မေ ၉ ရက် ရုရှား၏ အောင်ပွဲနေ့ စစ်ရေးပြချီတက်ပွဲအခမ်းအနား တက်ရန် မော်စကိုသို့ သွားရောက်ခဲ့ပြီး ရုရှားသမ္မတ ဗလာဒီမာပူတင်နှင့်အတူ တွေ့ဆုံခဲ့သလို အခမ်းအနား ဘေးပန်း၌လည်း တရုတ်သမ္မတ ရှီကျင့်ဖျင်နှင့်လည်း တွေ့ဆုံခဲ့သည်။

တွေ့ဆုံမှုများက နိုင်ငံ၏ နယ်မြေအများအပြားကို လက်လွှတ်ဆုံးရှုံးထားရသည့် မြန်မာစစ်အုပ်စုအတွက် ထောက်ခံမှု လက္ခဏာရပ်များအဖြစ် အဓိပ္ပါယ်ကောက်ယူနိုင်သည်။

မေလ ၂၇ ရက် ပူးတွဲထုတ်ပြန်ချက်တရပ်တွင် အဖွဲ့ဝင် ၁၀ နိုင်ငံပါ အာဆီယံခေါင်းဆောင်များက မြန်မာအကျပ်အတည်း ဖြေရှင်းရေးအတွက် လမ်းပြမြေပုံတခုအဖြစ် ဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ်အပေါ် အာဆီယံအုပ်စု၏ ထောက်ခံမှုကို ထပ်လောင်းအတည်ပြုခဲ့သည်။

“မြန်မာပိုင်ဆိုင်တဲ့၊ မြန်မာ ဦးဆောင်တဲ့ အားလုံးပါဝင်ပြီးခိုင်မြဲတဲ့ ငြိမ်းချမ်းတဲ့ ဖြေရှင်းနည်းလမ်းတခုကို မြန်မာပြည်သူတွေ ရရှိနိုင်စေအောင် ကူညီဖို့ ဒါကို လုံးလုံးလျားလျား ဖော်ဆောင်သင့်တယ်။ ဒီလိုဆိုရင် ဒေသမှာ ငြိမ်းချမ်းမှု၊ လုံခြုံမှုနဲ့ တည်ငြိမ်မှုကို ထည့်ဝင်ပံ့ပိုးပေးသလိုဖြစ်မှာဖြစ်တယ်” ဟု ၎င်းတို့က ထုတ်ပြန်ချက်တွင် ပြောသည်။

၂၀၂၁ အာဏာသိမ်းပြီးနောက် သီတင်းပတ်များအတွင်း ရရှိထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် ဘုံသဘောတူညီချက် ငါးရပ်တွင် အကြမ်းဖက်မှုတို့ ချက်ချင်း ရပ်စဲရေး တောင်းဆိုမှု ပါသလို အထူးသံတမန်တဦးက စစ်အုပ်စုနှင့် ဖြုတ်ချခံ အရပ်သားခေါင်းဆောင်များ အပါအဝင် သက်ဆိုင်သူအားလုံးနှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံရေးတို့ ပါဝင်သည်။

သို့သော် နှစ်များကြာ တိုးတက်မှုတို့က ကင်းမဲ့နေခဲ့ပြီး မြန်မာစစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီးများက သဘောတူညီချက်ကို လေးစားလိုက်နာရန် ငြင်းဆန်ခဲ့သည့်အတွက် အာဆီယံဘက်က အဖွဲ့၏ အဆင့်မြင့်လယ်ဗယ် အစည်းအဝေးများ၌ မြန်မာစစ်အုပ်စု အကြီးတန်းတာဝန်ရှိသူများကို တက်ခွင့် ပိတ်ပင်ထားခဲ့သည်။

စစ်အုပ်စုနှင့် တိုက်ရိုက်ထိတွေ့ဆက်ဆံရန် အာဆီယံအုပ်စု၏ သံတမန်ရေး လုပ်ထုံးလုပ်နည်း၊ ကျင့်ဝတ်များမှ ထပ်တလဲလဲ ခွဲထွက်ထားခဲ့သည့် ထိုင်းသည် အပစ်ရပ်စဲရေး ရရှိရေး၌ အနည်းငယ် တိုးတက်မှု ရှိခဲ့ပုံရသည်။

၂၀၂၅ အတွက် အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ် မလေးရှားဝန်ကြီးချုပ် အန်ဝါ အီဘရာဟင်သည် စစ်ကိုင်း ငလျင်နှင့် လူသားချင်းစာနာမှု ကူညီကယ်ဆယ်ရေးတို့ကို မင်းအောင်လှိုင်နှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံရန် အကြောင်းပြချက်တခုအဖြစ် အသုံးပြုရင်း တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှုကို ပြန်ဖွင့်ရန် သူ၏ ကိုယ်ပိုင်လုပ်ဆောင်ချက်များဖြင့် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ယင်းအတွက်ကြောင့် သူသည် အာဏာသိမ်းပြီးနောက် မြန်မာစစ်ခေါင်းဆောင်နှင့် တွေ့ဆုံသည့် ပထမဆုံးသော အာဆီယံဥက္ကဋ္ဌဖြစ်ခဲ့သည်။

အာဆီယံရေးရာနှင့်ပတ်သက်ပြီး အန်ဝါ၏ အကြံပေးအဖြစ် ဆောင်ရွက်သည့် ထိုင်းဝန်ကြီးချုပ်ဟောင်း သက်ဆင် ရှင်နာဝါထရာက ဖြစ်မြောက်အောင် ပံ့ပိုးပေးသည့် ထိုတွေ့ဆုံမှုက မြန်မာ၌ နယ်မြေအများအပြားကို ထိန်းချုပ်နိုင်ခြင်း မရှိဘဲ ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရန် ရည်ရွယ်နေဆဲဖြစ်သော စစ်အုပ်စုတခုကို တရားဝင်ဖြစ်စေဖွယ်ရာ ရောက်သလိုဖြစ်ခြင်းအတွက် ဝေဖန်မှုတို့ကို ခံခဲ့ရသည်။

မေ ၂၆ ရက်က အဖွင့်အမှာစကားပြောကြားမှုအတွင်း အန်ဝါက ထိုတွေ့ဆုံမှုက လိုအပ်သည့် အရဲစွန့်မှုတခုအဖြစ် ခုခံပြောဆိုသွားသည်။

“ဒီလုပ်ဆောင်ချက်တွေက သေးကောင်းသေးနိုင်ပြီး တံတားက မခိုင်ခံ့ဘဲ ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် သူတို့ပြောသလိုဆိုရင် ငြိမ်းချမ်းရေးကိစ္စမှာ အကြမ်းမခံ၊ မခိုင်ခံ့တဲ့ တံတားတစင်းက ကျယ်ဟနေတဲ့ ပက်ကြားအက်ကွဲကြောင်းတခုထက် ပိုပြီးကောင်းပါတယ်” ဟု အန်ဝါက ပြောသည်။

လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာ အာဆီယံပါလီမန်အမတ်များအဖွဲ့က အန်ဝါ၏ မင်းအောင်လှိုင်နှင့် ထိတွေ့ဆက်ဆံမှုအပေါ် သဘောမကျကြောင်း ထုတ်ဖော်ပြီး မြန်မာပြည်သူများက စစ်အုပ်စု၏ အုပ်ချုပ်မှုကို လက်မခံပယ်ချကြောင်း ရှင်းရှင်းလင်းလင်း ပြသထားပြီးဖြစ်ကြောင်း ပြောသည်။

“အာဆီယံအနေနဲ့ နိုင်လိုမင်းထက်ပြုမှုရဲ့ လက်သည်တရားခံတွေနဲ့ မဟုတ်ဘဲ ပြည်သူတွေနဲ့အတူ ရပ်တည်ရပါလိမ့်မယ်” ဟု ဖိလစ်ပိုင်မှ လွှတ်တော်အမတ်တဦးဖြစ်သည့် အားလင်းန် ဘရိုဆက်စ်က ပြောသည်။

“စစ်အုပ်စုကို တရားဝင်ဖြစ်စေတာက စစ်တပ်အုပ်ချုပ်မှုကို ဆက်လက်ခုခံဆန့်ကျင်နေတဲ့ ပြည်သူသန်းချီတို့ရဲ့ မျှော်မှန်းချက်တွေနဲ့ အာဆီယံရဲ့ အဓိကမူတွေအပေါ် သစ္စာဖောက်တာပဲဖြစ်တယ်”